İçerik
Sınırlı ehliyet nedir, kimler sınırlı ehliyetlidir ? Türk Medeni Hukuku’nda “hukuki ehliyet”, bir kişinin haklara sahip olma ve hukuki işlemlerde bulunma yeteneğini ifade eder. Ehliyet kavramı, bireylerin toplumsal ve ekonomik yaşama katılımını düzenleyen temel bir unsurdur. Bu yazıda, özellikle “sınırlı ehliyetli” teriminin anlamı, Türk hukukundaki ehliyet türleri ve bu kavramın pratik sonuçları detaylıca ele alınacaktır.
Türk Hukukunda Ehliyet Türleri Nedir?
Türk Medeni Kanunu (TMK) ehliyeti üç kategoriye ayırır:
- Tam Ehliyetli: 18 yaşını dolduran ve ayırt etme gücüne sahip kişiler, hukuki işlemleri serbestçe yapabilir.
- Sınırlı Ehliyetli: Belirli koşullarda ehliyeti kısıtlanmış kişiler (örneğin 15-18 yaş arası erginler veya kısıtlılık kararı alınmış bireyler).
- Tam Ehliyetsiz: Ayırt etme gücü bulunmayan veya henüz 7 yaşını doldurmamış çocuklar.
Sınırlı Ehliyetli Kimdir?
TMK Madde 10-16 uyarınca, sınırlı ehliyetliler şu kişilerdir:
- 15-18 Yaş Arası Erginler: Velayet altındaki erginler, yasal temsilcilerinin (veli veya vasi) onayı olmadan taşınmaz satın alma, kredi çekme gibi önemli işlemleri gerçekleştiremez.
- Kısıtlı Bireyler: Akıl hastalığı, savurganlık, alkol veya uyuşturucu bağımlılığı nedeniyle mahkeme kararıyla kısıtlanan kişiler. Bu kişiler, yasal temsilcileri olmadan belirli hukuki işlemleri yapamaz.
Sınırlı Ehliyetlilerin Hukuki İşlem Yetkisi
Sınırlı ehliyetliler, TMK Madde 13’e göre:
- Günlük ihtiyaçlarını karşılayan sözleşmeleri (giyim, yiyecek alışverişi) tek başına yapabilir.
- Taşınmaz satışı, miras paylaşımı veya kefalet gibi işlemler için yasal temsilci onayı gereklidir.
- Onaysız yapılan işlemler, iptal edilebilir niteliktedir.
Kısıtlılık Kararı ve Süreci
Bir kişinin ehliyetinin sınırlandırılması için:
- Mahkeme Karşılığı: Akrabalar veya Cumhuriyet savcısının başvurusu üzerine sulh hukuk mahkemesi karar verir.
- Rapor ve Deliller: Sağlık raporları veya savurganlık gibi davranışlar delil olarak sunulur.
- Vasi Atanması: Mahkeme, sınırlı ehliyetli kişiye bir vasi atar.
Sınırlı Ehliyetli ile Tam Ehliyetsiz Arasındaki Farklar
- Tam Ehliyetsizler (7 yaş altı veya ayırt etme gücünden yoksunlar) hiçbir hukuki işlem yapamaz.
- Sınırlı Ehliyetliler ise basit işlemleri tek başına, karmaşık işlemleri temsilci onayıyla yapabilir.
Pratik Örnekler ve Sonuçları
- Örnek 1: 16 yaşındaki bir ergin, velisinin izni olmadan araba satın alamaz. Satın alma işlemi geçersiz sayılır.
- Örnek 2: Kısıtlı bir birey, vasisi olmadan banka kredisi çekemez; çekerse sözleşme iptal edili
Sınırlı ehliyetlilik, bireylerin korunması ve hukuki güvenliğin sağlanması için kritik bir düzenlemedir. Bu kapsamda, ehliyet türlerini bilmek, hem bireyler hem de kurumlar açısından hak ve yükümlülüklerin netleştirilmesine yardımcı olur.
